ONDERBEWUSTZIJN:
Met het onderbewustzijn, formeel het onbewuste, worden gedachten en denkwijzen bedoeld die gebeuren zonder dat we daar bewust mee bezig zijn. Het onderbewustzijn is echter niet duidelijk meetbaar of waarneembaar, en dient om de ingewikkelde processen in de hersenen te kunnen omschrijven. Het concept van het onbewuste is afkomstig van de Franse arts en filosoof Pierre Janet en verder uitgewerkt door Sigmund Freud.
Het onderbewustzijn kan ook in dromen bewust worden. In de droom ben je je dan bewust van hetgeen je droomt. Wanneer je echter wakker wordt hoef je je niet per se meer bewust te zijn van wat je gedroomd hebt. Het blijft dan onderbewustzijn en kan mogelijk later bewust worden. Sigmund Freud stelt dat dromen 'een kijkje in het onderbewustzijn is'.
Carl Gustav Jung postuleerde dat er ook een onderbewustzijn is dat alle mensen gemeenschappelijk hebben: het collectief onderbewustzijn. Hij bedoelde dit in de zin van een gemeenschappelijke structuur van het onderbewustzijn zoals ieder mens in principe een zelfde lichamelijke structuur heeft. Het collectieve onderbewustzijn bevat de algemeen menselijke archetypen zoals: de figuur van de vader en de moeder, de zon, het vuur, enz.
Tijdens onderzoek met patinten bleek dat mensen, die onder hypnose waren soms dingen vertelden die ze zich niet konden herinneren als ze bij hun bewustzijn waren. Volgens Freud betekende dit dat er in een deel van de hersenen een onderbewustzijn is. Je kan het als een gelaagdheid in de hersenen zien: elke ervaring die je krijgt, vormt weer een nieuwe laag. Hoe ouder je dus wordt hoe meer lagen, maar als je meer lagen hebt kan je steeds moeilijker bij de onderste lagen komen. In de praktijk merk je dat je dingen van de afgelopen dagen nog goed kan herinneren. Maar hoe verder je terug in de tijd gaat hoe vager de herinneringen worden. Deze onderste lagen herinner je je niet meer in je bewustzijn, deze zijn dus in het onderbewustzijn terechtgekomen.
Maar deze herinneringen kunnen wel grote invloed op je gedrag hebben, omdat ze behoorlijk in het leven hebben ingegrepen. Freud ontdekte dat je het onderbewustzijn kon activeren door iemand onder hypnose te brengen. Volgens hem bestond het onderbewustzijn uit de natuurlijke instincten, zoals verlangen naar voedsel en seks. Over dat laatste had hij ook een hele theorie opgesteld.
Het onderbewustzijn is een vreemd iets. Zonder dat we ermee bezig zijn, malen onze hersenen over iets wat op dat moment toch wel belangrijk schijnt te zijn. Het onderbewustzijn is niet meetbaar. Misschien maar goed ook, want de meetapparatuur zou ongetwijfeld op hol slaan.